. . .دکتر هوشنگ دهقان زاده: روش های بهینه تجاری سازی از دیگر برنامه ها برای حفظ نژاد اسب کاسپین است

خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ ضمن اشاره به نشست مشترک موسسه تحقیقات علوم دامی کشور و  مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان با اعضای انجمن ملی حفاظت اسب کاسپین در خصوص رفع مشکلات پرورش دهندگان اسب کاسپین و حفاظت از این گونه ارزشمند ، گزارشی با عنوان ” کاسپین اسب اصیل ایرانی در خطر انقراض”  روی خروجی خبرگزاری منتشر نمود.

به گزارش روابط عمومی مرکز به نقل از خبرگزاری ایرنا، اسب کاسپین از کهن ترین نژادهای اسب در دنیا است که با نام هایی همچون ” اسبچه خزر  ” یا  ” گیل اسب ”  نیز شناخته می شود ، که  تا پیش از سال ۱۳۴۵  هجری  شمسی فقط در ایران زندگی می کرد ،  اما این گونه هم اکنون در مناطق مختلفی از  جهان پرورش داده می شود.

در تاریخچه این اسب آمده است که در سال ۱۳۴۴ شمسی یک زوج ایرانی-آمریکایی با نام خانوادگی فیروز که همیشه به دنبال اسب های کوچک برای آموزش سوارکاری به فرزندان خود بودند در سفر به شمال  ایران، در یکی از روستاهای دور افتاده آمل اسبچه خزر را شناسایی کردند. این خانواده ۲ راس اسبچه خزر را از مردم محلی شمال ایران خریداری و از آمل به تهران آوردند؛ پس از مدتی آموزش به این اسب ها، تحت تاثیر رفتار و حرکات آن ها قرار گرفتند ،  ضمن اینکه با تحقیق بر روی تاریخچه این اسب نمادهایی از آن را بر روی حجاری های تخت جمشید و دیگر آثار باستانی ایرانی مشاهده کردند. لوئیز فیروز با فرستادن نمونه خون، استخوان و موی یال این اسب به اروپا به نتایج جالبی دست یافت؛ پی بردن به اینکه این نژاد، قدیمی‌ترین اسب خونگرم دنیاست، تصمیم بر صدور این گونه منحصر به فرد از ایران با تحقیقات علمی گرفت ، به طوریکه در سال ۱۳۴۵ شمسی نخستین اسب کاسپین پا به ایالت ویرجینیای آمریکا گذاشت و از آن پس پای این نژاد ایرانی به نقاط دیگری از جهان نیز رسید.

. اسب کاسپین اسب کوتاه قد و زیبای ایرانی است که به خطه شمال و جنگل‌های حاشیه دریای خزر تعلق دارد و یکی از نژادهای پایه در سطح بین المللی بوده و ذخیره ژنتیکی بسیار ارزشمندی محسوب می‌شود که به لحاظ قامت همچون پونی ها کوتاه قامت است. در قسمتی از این گزارش دکتر هوشنگ دهقان زاده معاون پژوهش، فناوری و انتقال یافته و رییس بخش تحقیقات علوم دامی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان به خبرنگار ایرنا گفت: مجتمع تحقیقات، آموزش و حفظ ذخایر ژنتیکی اسب کاسپین در این مرکز از سال ۱۳۹۰ تاسیس و راه اندازی شده است.

هوشنگ دهقان زاده افزود:  این مجتمع تنها مرکز حفظ ذخایر ژنتیکی و تحقیقات اسب کاسپین در ایران و منطقه می باشد که با توجه به خط های خونی متنوع که طی سالیان متمادی حفظ گردیده آن را از این لحاظ متمایز گردانده است. 

وی اظهار داشت: این مجتمع به منظور توسعه تحقیقات کاربردی و استفاده بهینه از توانمندی های موجود در کشور در زمینه اسب کاسپین و در راستای دستیابی به اهداف عالیه برنامه راهبردی تحقیقات حفظ ذخایر ژنتیکی دامی کشور(اسب کاسپین)، که تاکید بر حفاظت از ذخایر ژنتیکی دام بومی موجود کشور در محیط های طبیعی و خاستگاهشان دارد، راه اندازی شده است.

مسوول مجتمع تحقیقات، آموزش و حفظ ذخایر ژنتیکی اسب کاسپین ادامه داد: این مجتمع فعالیت های خود را برای حفاظت از اسب کاسپین در دو محور حفظ ذخایر ژنتیکی گله موجود در تنها مجتمع حفظ ذخایر ژنتیکی اسب کاسپین کشور در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان گیلان و ارائه یک برنامه راهبردی جهت احیاء و حفظ ذخایر ژنتیکی اسبان کاسپین کشور مطابق ماده ۱۰ و  ۱۷ قانون نظام دامپروری کشور با مشارکت موسسه تحقیقات علوم دامی کشور و انجمن حفاظت اسب کاسپین متمرکز کرده است.

وی گفت: ارتقای جایگاه علمی و اقتصادی استان در کشور، انجام تحقیقات کاربردی در خصوص اسب کاسپین و تولید دانش فنی، حفظ ذخایر ژنتیکی در معرض خطر اسب کاسپین در آشیان ها و خاستگاه آن، ایجاد و توسعه فضای اکوتوریسم در استان گیلان، برنامه ریزی در جهت فراهم شدن بستر مناسب جهت صادرات اسب در آینده و آموزش ،توسعه و ترویج  ورزش سوارکاری در رده نوجوانان با اسب کاسپین در استان گیلان از جمله اهداف و وظایف این مجتمع تحقیقاتی می باشد.

دکتر دهقان زاده، ارایه مقالات علمی و پژوهشی، همکاری در اجرای پایان نامه‌های کارشناسی ارشد و دکترا در گرایش های مختلف روی اسب کاسپین با همکاری دانشگاهها و مراکز آموزش عالی، برگزاری و مشارکت در همایش های علمی، جشنواره های نژادی و زیبایی اسب کاسپین در استان، مطالعات اقتصادی اجتماعی در راستای بهبود و توسعه صنعت پرورش اسب و مدیریت پرورش و افزایش راندمان تولید مثلی و کاربرد علوم بیوتکنولوژی در راستای توسعه این نژاد را از دیگر وظایف این مجتمع برشمرد.

وی ادامه داد: مرکز تحقیقات کشاورزی گیلان در راستای حفاظت از این نژاد ارزشمند و به منظور حفظ اسبان کاسپین موجود در طول ۱۰ سال گذشته اقدام به نگهداری و تکثیر و تحقیقات علمی بر روی اسب های کاسپین نموده و در زمان حاضر ۴۱ راس از خط های خونی مختلف در مجتمع تحقیقات، آموزش و حفظ ذخایر ژنتیکی اسب کاسپین نگهداری می شود که تعدادی از آن نیز در کتاب انساب جهانی ثبت شده و مقدمات ثبت بین المللی مابقی اسبان با مشارکت موسسه تحقیقات علوم دامی کشور و انجمن حفاظت اسب کاسپین در حال انجام است.

وی اضافه کرد: در راستای انجام تحقیقات کاربردی در خصوص اسب کاسپین و تولید دانش فنی، محورهای تحقیقاتی اسب کاسپین در شناسایی خصوصیات و توانمندی های اسب کاسپین، تغذیه اسب و معرفی منابع خوراک دام جدید، مدیریت پرورش و رفتارشناسی، ژنتیک و اصلاح نژاد، بیوتکنولوژی، تعیین ظرفیت‌های ورزشی و فیزیولوژی این نژاد و تعیین فاکتورهای تولید مثلی و افزایش بهره‌وری در راندمان تولید این نژاد برنامه ریزی شده است.

روش های بهینه تجاری سازی؛ برنامه ای برای حفظ نژاد اسب کاسپین

معاون پژوهش، فناوری و انتقال یافته و رییس بخش تحقیقات علوم دامی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان، روش های بهینه تجاری سازی را از دیگر برنامه ها برای حفظ نژاد اسب کاسپین دانست و گفت: مجموعه فعالیتهایی در این خصوص هم در زمینه علمی – تحقیقاتی و همکاری با سایر مراکز تحقیقاتی و هم در خصوص معرفی این نژاد با ارزش در استان و کشور صورت گرفته است.

وی از جمله این اقدامات را اجرای پروژه تحقیقاتی ثبت و پایش جمعیت‌ اسب کاسپین دانست و افزود: با توجه به اینکه نژادهای بومی به دلیل دارا بودن ویژگی های منحصر به فرد، جزو ذخایر ژنتیکی کشور محسوب شده و شناخت بیشتر ساختار ژنتیکی آنها به حفظ و حراست آنها و به تدوین برنامه های اصلاح نژادی کمک خواهد کرد.

وی با بیان اینکه پایش، شناسایی و ثبت جمعیت‌ها و نژادهای بومی هر کشور ضرورتی انکار ناپذیر است، اظهار داشت: با هدف حفظ ذخایر ژنتیکی و احیاء نژادهای بومی موجود در کشور پروژه ثبت و پایش جمعیت‌ اسب کاسپین توسط بخش تحقیقات علوم دامی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان مورد مطالعه قرار گرفت.

دکتر دهقان زاده گفت: اطلاعات حاصل از شناسایی و ثبت جمعیت‌های در خطر انقراض کارکرد حفاظتی نیز داشته و برای هر نوع تصمیم‌گیری و تدوین استراتژی های حفاظت از ذخایر ژنتیکی مورد نیاز می باشند که امروزه با تغییر نگرش اسب‌داران و افزایش اختلاط نژادهای مختلف اسب با یکدیگر، جمعیت اسبان خالص به شدت روند کاهشی داشته و این امر ایجاب می‌نماید که سازمان‌های مرتبط مسئول، نسبت به حفظ ذخائر ژنتیکی اسب اقدامات موثری را انجام دهند.

وی افزود: به منظور حفظ، توسعه و افزایش اندازه واقعی و مؤثر جمعیت اسب کاسپین و انجام عملیات اصلاح نژادی در آینده با هدف بهبود عملکرد آنها، در گام اول نیاز به پایش، شناسایی و ثبت این جمعیت‌ها می‌باشد.

این محقق گفت: این پروژه از سال ۱۳۹۷ آغاز گردیده و پس از مراحل شناسایی و ثبت مشخصات اولیه و غربال فنوتیپی در مرحله بعد اقدام به غربال ژنتیکی، تعیین ژنوتیپ، تستها و آزمون های مرتبط و تشکیل بانک اطلاعات ژنوتیپی و فنوتیپی شده است و در انتها  انتظار می رود که تشکیل کتاب تبارنامه اولیه و  انساب جمعیت پایه قابل دسترس گردد.

مسوول مجتمع تحقیقات، آموزش و حفظ ذخایر ژنتیکی اسب کاسپین افزود: همچنین تهیه کاتالوگ نژادی اسب کاسپین منتج از اجرای پروژه ثبت و پایش اسب کاسپین در حال مجوز انتشار از مرکز ملی مدیریت منابع ژنتیکی کشور می باشد. 

وی  با اشاره به اینکه برنامه حفاظت از این گونه اسب سه سال است که در استان گیلان  و کشور آغاز شده است، افزود: همکاری مشترک مرکز تحقیقات گیلان با انجمن حفاظت اسب کاسپین و موسسه تحقیقات علوم دامی منجر به تهیه  فرم ها و دستورالعمل های مختلف جهت ساماندهی اسبان کاسپین بین پرورش دهندگان و بررسی موارد فنی در کمیته علمی فنی اسب کاسپین و کمیته تبارنامه و تصویب آن در قالب دستورالعمل ها بود.

منبع : سایت سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی