آپی تراپی؛ گردشگری زنبورعسل
گردشـگری به عنـوان صنعت سـفید (نظری، 1394 )شـاخه ای از اقتصـاد اسـت کـه در آن توجـه ویـژه ای بـه حفـظ ارزش های فرهنگـی و طبیعـی مـی شـود (Przezborska & Hegarty 2005 و2008,Gillmor & Cawley) بـا اذعـان بـه اینکـه گردشـگری صنعتـی اسـت کـه محیـط، مهـم تریـن منبـع جاذبه آن اسـت، لـذا توجـه بـه توسـعه پایـدار محیـط یکـی از مهـم تریـن اهـداف گردشـگری مـی باشـد (ویلیامـز، 1388.)
گردشـگری زنبورعسـل، شـکلی از گردشـگری اسـت کـه بـا فرهنـگ و سـنت هـای جوامـع روسـتایی سـر و کار دارد و مـی توانـد بـه عنـوان یکـی از پایـدار تریـن روش هـای توسـعه و گردشـگری در نظـر گرفتـه شـود. ایـن نـوع از گردشـگری در ارتبـاط بـا شـغل زنبـورداری بـه عنـوان یـک حرفـه سـنتی و نیز بـا محصـولات زنبـور عسـل از جنبه هـای زیسـت محیطی، مواد غذایـی و دارویـی اسـت. فعالیـت هـای گردشـگری زنبورعسـل شـامل بازدیـد از زنبورسـتان هـا، موزه هـا در هـوای آزاد و موزه هـای زنبـور عسـل اسـت کـه در آن گردشـگران فرصت مشـاهده کار پرورش دهنده ی زنبور عسـل، روش سـاخت عسـل، خواص و ویژگـی هـای آنهـا، کشـف اطلاعـات در مـورد محصـولات زنبورعسـل، تماشـای نحـوه زندگـی کلنـی زنبـور عسـل، شـناخت همبسـتگی زیسـت محیطـی بیـن انسـان و زنبـور عسـل را پیـدا مـی نماینـد.
گرایـش گردشـگری مشـاهده شـده در سـال هـای اخیـر، علاقـه منـدی بـه اشـکال حمایـت از محیـط زیسـت مـی باشـد کـه در انـواع گردشـگری طبیعـت گردی، گردشـگری کشـاورزی، گردشـگری فرهنگی مشـاهده می شـود. گردشـگران بـه دنبال گـذران فعال وقـت آزاد خـود هسـتند، بـا ایـن حـال، نـه تنهـا فعالیـت بدنـی بسـیار مهـم اسـت بلکـه فعالیـت شـناختی هـم اهمیـت دارد.
فرصـت بـه دسـت آوردن تجربـه هـای جدیـد، بـرای بازدیـد از ویژگـی هـای طبیعـی و فرهنگـی یـک منطقـه، انگیـزه ای قـوی بـرای مسـافرت مـی باشـد (2007, Ceulak & Wożniak) نمونـه ای عالـی از مجموعـه ی ایـن گردشـگری زنبورعسـل علاقـه منـدی هـا را شـکل مـی دهـد. اپـی توریسـم نـام برآمـده از عنـوان لاتیـن زنبـور عسـل (mellifera Apis) ، شکلــی از گردشـگری اسـت کـه بـا حرفــه سـنتی زنبـورداری و محصـولات آن از جنبـه ی زیسـت بـوم، مـواد غذایـی و جنبـه درمانـی مـی پـردازد.
هـدف از ایـن پژوهـش ارائـه مفهـوم گردشـگری زنبورعسـل بـه عنـوان یـک فـرم خلاقانه برای سـپری کـردن اوقـات فراغت، نشـان دادن کارکردهـای آن و مشـخص نمـودن گـروه هـای هـدف برگـزاری ایـن تورهای گردشـگری می باشـد. گردشـگری زنبورسـتان واجـد عملکردهـای آموزشـی، برگزاری تـور، ارتقاء سـلامت و درمـان و اجتماعـی می باشـد و قابلیـت برنامه ریزی و هـدف گـذاری در تمـام طیـف هـای سـنی را دارد.
“عملکـرد آموزشـی“: گردشـگری زنبورعسـل ترویـج کننـده فعالیـت هـای زیسـت محیطـی گردشـگران طرفـدار محیـط زیست است (2013, Majewski & Majewska-Madras )و موجب آشـکار سـازی نقش بسـیار موثـر زنبور عسـل در عملکرد بسـیاری از اکوسیسـتم هـا مـی شـود. یـک سـوم از محصولاتـی کـه بـه طـور مسـتقیم و غیر مسـتقیم توسـط انسـان مصـرف می شـوند وابسـته به گرده افشانی حشرات اسـت (2012, Spevak و طهماسـبی و پورقرایـی، 1379 .) بـه همیـن سـبب حفاظت از بیشـترین تعـداد کلنـی هـای زنبـورعسـل حائـز اهمیت اسـت و آمـوزش هـای زیسـت محیطـی نیـز امـکان درک و ارزیابی نقش زنبـور عسـل در زندگـی و اقتصـاد بشـر را فراهـم مـی آورد.
“عملکرد برگزاری تور“: توجه به ماهیت خاص و آداب و سنن یک منطقه و به ویژه کار پرورش دهندهء زنبور عسل و تاریخچه زنبورداری از جمله موارد ویژه توجه تورگردانان می باشد (2011, Schluter و 2009, Sims و,al et Briscic)2011, Schluter و 2009, Sims و,al et Briscic 2013)
“ارتقاء روش های درمـان طبیعی“: عملکـرد پیـش درمانـی و توجـه بـه محصـولات زنبـور عسـل اسـت کـه در ایـن بخـش معرفـی مـی شـود. عسـل از دیرباز، نـه تنها بـه عنوان یـک ماده غذایـی ارزشـمند بلکـه بـه عنوان یـک دارو در طب سـنتی مورد توجـه بـوده اسـت و در بسـیاری از کشـورها بـه عنـوان غـذا دارو بـه رسـمیت شـناخته مـی شـود )حبیبـی رضایـی و همـکاران،
ضـروری اسـت کـه بـه سـایر محصـولات کمتـر شـناخته شـده و کمیاب زنبورعسـل ماننـد بره موم، نان زنبور عسـل، ژل رویـال، گـرده و مـوم توجـه شـود. عـلاوه بـر نمایـش کاربردهای متعـدد محصـولات زنبـور عسـل در پخـت و پـز، پزشـکی و لوازم آرایشـی، ایـن محصـول ارتقـاء دهنـده شـیوه زندگـی سـالم و بازگشـت بـه طبیعت اسـت، کـه با موفقیـت می توانـد در خدمت انسـان قـرار گیرد.
“عملکـرد اجتماعـی“: گردشـگری زنبورعسـل، امـکان فعالسـازی جامعـه ی محلـی را بـا ایجـاد مشـاغل جدیـد و دادن سـرویس بـه طیف گسـترده گردشـگران را می دهـد. این فرصت در قالـب توسـعه گردشـگری مزرعـه و بازگـو نمـودن دانـش و تجربـه زنبورسـتان هـا محقـق مـی شـود. گردشـگری مزرعـه، و بالاخـص گردشـگری مـزارع زنبـور عسـل، از جملـه راهبردهایی اسـت کـه در چنـد دهـه اخیـر بـرای متنـوع سـاختن اقتصـاد روسـتایی و توسـعه پایـدار روسـتایی مطـرح شـده اسـت.
اکثـر کشـورهای جهـان ایـن نـوع گردشـگری را بـه عنـوان راهبـردی نویـن بـرای توسـعه اجتماعـی ـ اقتصـادی، احیـا و بازسـازی نواحـی روسـتایی مـد نظـر قـرار داده انـد(2011, Su.) ایـن امـر بـه ویـژه در کشـورها و مناطقـی کـه گزینـه هـای محـدودی بـرای توسـعه دارنـد، بیشـتر مـورد توجـه قـرار گرفتـه اسـت. در شـرایطی که بسـیاری از فعالیت های اقتصاد روسـتایی و سـطح درآمـد کشـاورزی، طـی دهـه هـای اخیـر دچـار افـول شـدید شـده و افزایـش نـرخ بیـکاری و در نتیجـه خـروج نسـل جـوان و تحصیـل کـرده از جامعـه روسـتایی، توسـعه روسـتاها را بـه مخاطـره انداختـه اسـت، اگـر توسـعه گردشـگری بـه طـور کامل در نواحـی روسـتایی طـرح ریـزی شـود، مـی تـوان تـا حـدودی ایـن مناطـق را از رکـود و انـزوا خـارج کـرد و موجـب گسـترش توسـعه روسـتایی و کشـاورزی باشـد (امیری و همکاران، 1395و مطیعـی لنگـرودی و نصرتـی، 1390.)
ایـن گسـتره تنـوع کارکـردی گردشـگری زنبورعسـل، سـبب محبوبیـت فزاینـده آن مـی شـود بـه ویـژه اینکـه کارگاه هـای آموزشـی و سـخنرانی هـای علمـی و پژوهشـی در ایـن تجربـه گردشـگری در شـرایط طبیعـی انجـام مـی پذیـرد.
در نتیجه: شـرایط بسـیار مناسـب جغرافیایـی و اقلیمـی کشـور ایـران سـبب شـده اسـت که رتبه جهانی تولید عسـل ایران بین ده رتبه برتـر جهـان قرار گیـرد. با توجه به پراکنش بسـیار مناسـب مزارع زنبـور عسـل و قابلیـت هـای توسـعه ای کشـاورزی و گردشـگری ایـن مناطق، گردشـگری مزارع زنبور عسـل به عنوان گردشـگری جایگزیـن معرفی شـد.
بازدیـد از ایـن جاذبـه هـای گردشـگری در قالـب تورهـای تفریحـی و آموزشـی یـک روزه و چنـد روزه عـلاوه بـر آشـنایی هر چـه بیشـتر علاقـه منـدان بـا تولیـد و فرآینـد اسـتحصال عسـل، امـکان دسترسـی هـر چـه بهتـر مـردم را بـا غـذای سـالم و انرژی بخشـی بـه نـام عسـل را بسـیار آسـان مـی نمایـد. گردشـگری زنبورعسـل فرصتـی بـرای رشـد و پویایـی مناطـق روسـتایی و ایجـاد مشـاغل جدید گردشـگری را فراهم مـی آورد. با توسـعه ی گردشـگری و متعاقـب آن توسـعه زیرسـاخت هـا، توسـعه درون زا مناطـق روسـتایی ایجـاد مـی شـوند. تأکیـد بـر مصـرف غـذای سـالم و اسـتفاده از عسـل در سـفره غـذای خانـواده از مهـم ترین دسـت آوردهایی اسـت کـه در کنار اشـتغال زایی جامعـه محلی و درآمـد زایـی ایـن بخش محقـق می شـود. از منظـر پژوهش، میتـوان گفـت کـه توسـعه مطلـوب گردشـگری زنبورعسـل نیازمنـد حمایـت هـای دولـت هـا و سـازمان هـای مسـئول بـرای توسـعه مناطـق روسـتایی اسـت.
